IMF tedirgin: Küreselleşme tehdit altında

IMF, son raporlarında, “küreselleşme” teriminden kaçınmaktadır. Demek ki, artık sevimsizleşen, itici hale gelen, tiksinilen bu terim, neoliberalizmin sözlüğünden ayıklanmaktadır. Yeter ki, aynı şeyleri, “entegrasyon, bütünleşme ” gibi renksiz sözcükler içinde uygulayalım…

Dünya Bankası ile birlikte yapılan Ekim 2016 toplantısı vesilesiyle IMF, iki rapor yayımladı. Birincisi, Dünya Ekonomik Görünümü, diğeri ise Küresel Finansal İstikrar Raporu…

Ekonomik Rapor, 2016 için dünya ekonomisinin büyüme öngörüsünü altı ay öncesine göre yüzde olarak 3,2’den 3,1’e indiriyor. Kötümser yorumlara yol açan bu revizyona fazla önem vermemek gerekir. IMF, ekonomik öngörülerinde kronik olarak yanılır. İyimser büyüme öngörüleri tutmaz; altı ay içinde aşağıya doğru “düzeltilir.”

Buna karşılık, son iki rapor, ekonomik göstergelerin ötesine giden bir kötümserlik içeriyor: Küreselleşmeyi tehdit eden siyasi atmosferden duyulan tedirginlik…

Küreselleşme neoliberal sözlükten çıkarılıyor

Raporlar, başından itibaren bu tedirginliği dile getiriyor. Brexit, küreselleşme muhalefetini siyasete yansıtan son örnektir. Tabandan yükselen dalgalar Batı’da iktidarları etkilenmeye başlamıştır. Bu dalgaların ortak bir kaynağı vardır: “Gelir artışlarını köstekleyen uzun dönemli değişimler siyasi hoşnutsuzluklara katkı yapmaktadır.”

Bu ifadedeki “kösteklenen gelir artışları” ile ne kastediliyor? 1980’li yıllarda Latin Amerika’da, 1998-2002 arasında tüm “Güney” coğrafyasında, 2007 sonrasında metropol ekonomilerinin tümünde patlak veren zincirleme kriz dalgaları ile Batı kapitalizminin saplandığı ortaya çıkan uzun dönemli durgunluk değilse ne olabilir? Raporlar değinmiyor; ama gelir dağılımlarındaki sürekli bozulma?

Peki, bu kötülüklere yol açtığı ifade edilen “uzun dönemli değişimler” nedir? Otuz beş yıl boyunca tüm dünyaya damgasını vuran neoliberal model veya onu saygınlaştırmak için icat olunan küreselleşme dışında ne olabilir?

Bu mimarînin baş “eser sahibi” olan IMF, bugün ne gibi tehlikeli eğilimler görmektedir? “Bütünleşme-karşıtı politika platformları itibar kazanmıştır… Sınırlar-ötesi ekonomik bütünleşmenin yararlarına ilişkin fikir birliği zedelenmiştir… Risklerin başında siyasi çatışmalar ve içe-dönük politikaların itibar görmesi gelmektedir… Gelir dağılımında artan eşitsizliklere karşı duyarlılık, içe-dönük politikalara ve siyasi anlaşmazlıklara yol açabilecektir.”

Terminolojiye dikkat ediniz: Tepkilere değiniliyor; ama bunların ortak hedefi olan küreselleşme sözcüğü kullanılmıyor.

“Küreselleşme”nin resmî isim babası, Dünya Bankası ile birlikte IMF’dir. Emperyalizm kavramını unutturmak için “küreselleşme” terimini icat ettiler. Israrla açıkladık ki, analitik hiçbir değer taşımayan, uydurma bir sözcüktür. “Herkesin kazançlı çıkacağı; azgelişmişliğin, yoksulluğun tarihe karışacağı” bir dünyayı yıllar boyunca bu terimi kullanarak vadettiler.

Senaryonun kofluğu on yıl içinde ortaya çıktı; ama muhalefet etkisiz kaldıkça “küreselleşmeci söylem” ısrarla sürdürüldü. 2008 krizinden sonra, takke düştü; kel göründü; küreselleşme, halk sınıfları için bir nefret nesnesi haline geldi.

Bu nedenle IMF, son raporlarında, “küreselleşme” teriminden kaçınmaktadır. İki raporun ana metinlerinde sözcük taraması yapınız. Dört bölüm içinde bu terim sadece iki kere geçmektedir. “Küreselleşmenin ve ticaretin yararlarının sadece az sayıda talihliye intikal edeceğini düşünen popüler bir söylem güçlenmektedir.” (Ekonomik Rapor, Bölüm 2, s.25). “Küresel kurumların, küreselleşme üzerinde açık bir diyalogu artırarak siyasî kaynaşmayı destekleyecek bir rolü vardır.” (Finansal Rapor, Bölüm 1, s.40)

Demek ki, artık sevimsizleşen, itici hale gelen, tiksinilen bu terim, neoliberalizmin sözlüğünden ayıklanmaktadır. Kimse yokluğunu fark etmeyecektir. Yeter ki, aynı şeyleri, “entegrasyon, bütünleşme ” gibi renksiz sözcükler içinde uygulayalım…

Peki, bu tepkilere karşı ne yapmalı? Siyasî iktidarlara hitap ediliyor: “Gelirleri yükseltmek için mal, emek ve sermaye piyasalarında bozuklukların azaltılması [gerekir]… Siyasetçiler küresel ticarete karşı oluşan tepkiyi, ekonomik bütünleşmenin uzun vadeli yararları üzerinde odaklanarak yanıtlamalı ve olumsuz etkilenen çevrelere karşı iyi hedeflenmiş sosyal girişimleri hayata geçirmelidir… Temelleri sağlam olan, ancak sınır-ötesi ve iktisat-dışı bulaşıcı etkenlere maruz kalan ekonomileri korumak için küresel bir güvenlik ağı her zamankinden daha büyük önem taşımaktadır… Finansal ve ekonomik bir durgunluğa saplanmamak için güven duygusunu pekiştirecek malî ve yapısal reformları acilen uygulamak gerekiyor.”” (Ekonomik Rapor, ss.xv-xvii, Finansal Rapor, s.x).

Küreselleşme muhalefetine karşı IMF’nin getirdiği önerilerde de eski “tuzaklar” devam ediyor. Tekrarlayayım: “Temelleri sağlam ekonomiler ile sınırlı, iyi hedeflenmiş sosyal girişimler…” “Güvenlik duygusunu pekiştirecek yapısal reformlar…” “Emek piyasası bozukluklarının giderilmesi…”

Geleneksel IMF/Dünya Bankası reçetelerini izleyenler hatırlayacaktır ki, bu klişeler, neoliberal programların vazgeçilmez koşullarını oluşturur. Bugünkü tepkilere yol açan krizlerin, durgunluğun, artan eşitsizliklerin kaynağında da bunlar vardır.

Dünya ekonomisinde cari dengeler

IMF’nin veri bankasından ve son Ekonomik Rapordan yararlanılarak dünya ekonomisinin ana bloklarından oluşan bir cari işlem dengesini türetmek, izlemek mümkündür. Bu bilgi, ticaret, sermaye hareketlerinin kapsamlı bir bilançosunu ortaya koyar ve ayrıntılarla desteklendiğinde uluslararası ekonomik gelişmelere ışık tutar.

Aşağıdaki tabloda 2013 ve 2016 için bu yapılıyor. Bu yıla ait tahminlerin gerçekçi olduğunu kabul edebiliriz. Tabloyu oluştururken Ekonomik Rapor’ da kullanılan sınıflamayı biraz değiştirdim. Asya’nın “yeni sanayileşmiş ülkeleri” olarak tanımlanan Taywan, Singapur Güney Kore ve Hong Kong’u “Çevre” grubu içine taşıdım.

Bu tabloları 1997’den beri oluşturuyorum Bunların ortaya koyduğu genel bir saptama var: 21’nci yüzyılın başlarından bu yana ABD, emperyalist sistemin egemen gücü konumunu yitirmektedir. Tablodaki iki yıl da bu özelliği doğrulamaktadır.

2013: Kriz sonrası görüntüler

ABD’yi 2009’da, Avro Bölgesi’ni 2011’de sarsan iki kriz dalgasının dip noktaları aşılmıştır. Amerikan ekonomisi, emperyalist sistem içinde kriz öncesindeki konumunu (biraz hafiflemiş olarak) korumaktadır: Dünya ekonomisinin en büyük (astronomik) dış açık veren öğesi… Bu açık, 2006-2007 yıllarına göre yarı yarıya düşmüştür.

Almanya ve IMF’nin ortak çabaları sonunda Avro Bölgesi’nin beş “zayıf halkası” (İrlanda, İspanya, İtalya, Portekiz, Yunanistan) “hizaya getirilmiştir”: Bunlara çok sert “kemer sıkma” reçeteleri uygulanmış; milli gelirleri aşağı çekilmiş; dış açıkları yok edilmiştir: Bu “beşli”, toplam olarak, 2007’de 246 milyar, 2010’da 190 milyar dolar cari açık vermişti; 2013’te ise 45 milyar dolarlık bir fazlaya ulaştı. Bu katkı, tablodaki “diğer Batı” grubunun dış fazla sağlamasını mümkün kıldı. Bu durum, Avro Bölgesi’ndeki “uyum” operasyonunun dramatik (aslında “gaddar”) boyutu hakkında fikir verir.

Dünya Cari İşlem Dengeleri, Milyar dolar

Çin ve petrol ihracatçıları dışındaki “Güney” coğrafyasını kapsayan “diğer çevre” ülkeleri 253 milyar dolarlık cari açık ile ABD’yi bir adım geriden izlemektedir. Bu blok, büyük dış açık ve fazla veren ülkeleri birleştirir. 2009 sonuna kadar topluca dış dengede olduklarını belirliyoruz. Sonra ne oldu? Kriz sonrasında Batı merkez bankalarından taşan likidite, çevre ekonomilerine sıcak para biçiminde aktı; ucuzlayan döviz ve balonlaşma, dış ticaret açıklarını pompaladı. Sonuçta, Latin Amerika’nın altı büyük ülkesi o yıl 149 (Türkiye 65) milyar dolar cari açık verdi. Hindistan’ı saymazsak, büyük Asya ekonomileri ise sürekli dış fazla vermektedir.

ABD’nin ve “diğer çevre” blokunun dış açıklarının finansmanı, iki metropol ülkesi (Almanya, Japonya) ile Çin ve petrol ihracatçıları tarafından üstlenilmiştir.

2016: Petrol fiyatı dengeleri bozuyor

ABD üç yılda dış açıklarını 100 milyar dolar yükseltmiştir. En çarpıcı gelişme ise, ham petrol fiyatlarındaki dramatik (%50 civarında) düşmedir. Petrol ihracatçıları, ilk kez dış açık veren konuma sürüklenmiştir. Öteki bloklardaki belirgin sonuç, “diğer çevre” ekonomilerindeki toplam dış açığın yok olmasıdır. Bu sonuç, iki gelişmenin bileşkesidir: Latin Amerika ve Türkiye’deki cari açıklar (kabaca) yarı yarıya daralmış ve Çin dışındaki büyük Doğu Asya ekonomilerinin dış fazlaları (topluca)150 milyar dolar civarında artmıştır.

IMF, 2015 raporlarında, ham petroldeki ucuzlamanın dünya ekonomisini canlandıracağını ummuştu. Petrol ihracatçılarından (zenginlerden), net ithalatçılara (daha yoksullara) gelir aktarımı gerçekleşecek; dünya çapında toplam talep artacaktı. Bu beklenti tutmadı. Tam aksine, petrol zenginleri, yatırım fonlarını daralttı; metropol ve çevre ekonomilerinden çıktı; kendi ülkelerinde oluşan, yükselen kamu açıklarının finansmanına yöneldi. Sonuçta ham petrol fiyatları düşerken dünya ekonomisinin büyüme temposu da geriledi.

Anlaşılmıştır ki, dünya sisteminin ihracat fazlası veren üç büyük üretim merkezi (Almanya, Çin ve Japonya), “zayıf” ekonomilerin dış finansman gereksinimini karşılama işlevini sürekli olarak üstlenmiştir. Çin’in cari işlem fazlasında %100’e yaklaşan artış dikkat çekicidir. Bu ekonomiye ilişkin kriz beklentileri tutmamıştır. Çin Halk Cumhuriyeti, artık, kapitalist dünya sisteminin hegemonik aktörlerinden biridir. Ulusal parasına (renminbi’ye), geçen yıl IMF tarafından (dolar, avro ve Yen’in yanı sıra) dördüncü uluslararası rezerv para statüsü tanınmış; uygulama 1 Ekim 2016’da başlamıştır.

Dünya sistemi içinde ABD ise, kemikleşen, son üç yılda artan cari açıkları açısından kronik bir dış bağımlılık içindedir. Bu handikabı telafi eden teknolojik, askerî ve diğer ekonomik özellikleri elbette süregelmektedir. IMF’nin verileri, yine de sorgulatıyor: Ne zamana kadar? 14.10.2016

KORKUT BORATAV

Pazarlamacı Unakıtan ve yolsuzlukları

Küreselleşme adı verilen emperyalist yağmacılığın, IMF ve Dünya Bankasının “yeniden yapılanma” adıyla tüm bağımlı ülkelerin önüne olmazsa olmaz koşul olarak koyduğu özelleştirmelerin Türkiye temsilcisi,

Cumhuriyetin ekonomik alt yapısının temellerini çökertme tezgâhının mimarlarından,

Emeğin değersizleştirilmesi, emekçinin açlığa, yoksulluğa mahkûm olmasının, emek örgütlerinin işlevsiz kılınmasının gözü kara savunmanı, yağma ve yolsuzluk uzmanı,

SEKA İÇİN  "Stratejik yer imiş. Ne stratejisi, önemli olan müşteri bulmak. Müşteri gece gelsin, pijamayla çıkarım karşılarına. Seviyorum bu işleri arkadaş,

ŞEKER FABRİKALARI İÇİN "Kâr edeni de, zarar edeni de satacağız!"  

TEKEL İÇİN  "Babalar gibi satarız!"

PETKİM İÇİN  ''Ülkenin işgal altına girdiğini söylüyorlar. Gelsinler işgal etsinler!"

TÜPRAŞ İÇİN “Parayı veren düdüğü Çalar. TÜPRAŞI Ruslara satar mısın, diyorlar. Satarım arkadaş"

LİMANLAR İÇİN “Ne banka bırakacağız, ne fabrika, Ne de işletme. Liman da bırakmayacağız. Hepsini satacağız!"

SÜMERBANK İÇİN; “Sümerbank tarihten siliniyor. Elinde bir şey kalmadığı için ismini de kaldırıyoruz."  Diyen AKP’nin Maliye Bakanı Kemal Unakıtan tarihten silmeye çalıştığı Cumhuriyet kurumlarını, kurucularını silemedi, kendi silindi gitti.

Dilerim yağma ve yolsuzlukları birlikte yürüttüğü yol arkadaşları bu ölümden ders alırlar…

Pazarlamacı Unakıtan ve yolsuzluklarını bir kez daha anımsayalım/anımsatalım. 13 Ekim 2016

Mahmut ÖZYÜREK

UMUT AKPINAR -ANF

İZMİR - Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın adı yine yolsuzluk iddialarına karıştı. Her türlü kazancı mubah gören anlayışıyla herkesi şaşkına çeviren Unakıtan, bu kez de TEKEL'e kiralanmak istenen makinaları bedelinin çok üstünde göstererek haksız kazanç sağlamakla suçlanıyor.

Gümrük Teftiş Kurulu, Maliye Bakanı Kemal Unakıtan’ın oğlunun da adının karıştığı Tekel'e kiralanmak istenen makinelerin gerçek değerinden 5,7 milyon Euro fazla bedelle Türk gümrüğüne bildirildiğini saptadı. İthalatçı firmanın bulunduğu İspanya'da ise gümrük idaresine makinelerin değerinin 3,9 milyon Euro olarak beyan edildiği anlaşıldı.

Makinelerin 5,7 milyon Euro fazlasıyla fatura edilmesinin "fahiş bedelle Tekel'e satılma iddiasını" güçlendirdiği belirtildi. Söz konusu makinelerin kiralanmasına ilişkin sözleşmeye Maliye Bakanı Kemal Unakıtan onay vermişti. Bu onayın ertesi günü de Unakıtan'ın oğlu Abdullah Unakıtan'ın sahibi olduğu AB Gıda AŞ'de "santral görevlisi" olarak çalışan Sedat Güngörmüş'e kiralama işini alan şirketten 30 bin dolar havale yapılmıştı. Güngörmüş, parayı alarak Unakıtanların şirketinin muhasebe müdürüne teslim ettiğini söylemişti. Hazine Baş kontrolörü Uğur Katar da konuya ilişkin hazırladığı raporda, oğul Unakıtan'ın da aralarında bulunduğu 11 kişi hakkında ihaleye fesattan dava açılmasını istemişti.

ERDOĞAN DESTEĞİNİ ESİRGEMİYOR

Hakkında sayısız yolsuzluk iddiası olan Unakıtan'a Başbakan Tayyip Erdoğan her koşulda sahip çıkıyor. Maliye Bakanı Kemal Unakıtan hakkında bugüne kadar çıkan yolsuzluk iddiaları henüz hukuki anlamda bir karşılık bulmazken, aile şirketlerine her geçen gün yenisini eklemesi gözlerden kaçmıyor.

YOLSUZLUK YAPMADAN DURAMIYOR

Galataport ve Kuşadası limanlarıyla ilgili tartışmalı ihaleler, işadamı Sami Ofer ile ihale öncesinde görüşmesi, şirketlerinin aftan yararlanması gibi pek çok konuda tartışmalara neden olan Unakıtan yeni vukuatlar la gündemdeki yerini koruyor. Geçtiğimiz aylarda malvarlığı ve kaçak villa konularında gündeme gelen Unakıtan'ın yolsuzluklarını hatırlamakta fayda var.

YAPTIĞI YOLSUZLUĞU SAHİPLENİYOR

Galataport İhalesi: Özelleştirme İdaresi'ne bağlı Türkiye Denizcilik İşletmeleri (TDİ), Karaköy-Salıpazarı mevkiindeki 1,2 kilometrelik rıhtım ve sahil şeridinin kurvaziyer liman, oteller, alışveriş merkezleri ve konut yapılmak üzere 49 yıllığına yap-işlet-devret (YİD) ihalesine çıkardı. Türkiye limandan yılda 4 milyon Euro (49 yılda 196 milyon Euro) kazanırken yapılacak projeye Ofer-Kutman ortaklığının verdiği 3,5 milyar Euro’ lük teklifin bugünkü değeri de 193 milyon Euro’ya geliyor. Unakıtan, projenin başından sonuna kadar arkasında durdu.

İHALEYE GİRMEDEN ÖNCE UNAKITAN'LA GÖRÜŞ!

Kuşadası Limanı: Özelleştirme İdaresi'nin 2003 yılında yaptığı ihalede, İhale Komisyonu, TDİ'ye ait Kuşadası Limanı'nın işletme hakkının en yüksek teklifi veren Limaş AŞ'ye verilmesine, bu şirketin yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda ise teminatın gelir kaydedilmesine karar verdi. İhale komisyonu bu hususları aralarında Unakıtan'ın da bulunduğu Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun (ÖYK) onayına sundu.

ÖYK, daha önce görülmemiş bir yöntemle, limanın işletme hakkının, LİMAŞ'ın yükümlülüklerini yerine getirememesi durumunda, ihalede ikinci sırada gelen, ama komisyon kararında yer almayan Ofer-Kutman ortaklığındaki Royal Carribean ortak girişim grubuna verilmesine karar verdi. İhale başladıktan sonra ÖYK üyeliğine atanan Unakıtan'ın, bu süreçte Ofer'ler ile görüştükleri iddia edildi. Unakıtan bu iddiaları yalanladı. LİMAŞ ödemeyi ''yapamayınca'' Kuşadası Limanı'nın kullanım hakkını, sözleşmeye göre Ege Denizi'nin kullanım hakkıyla beraber Ofer-Kutman ortaklığı aldı.

İHALESİZ SATIŞLAR YAPTI

TÜPRAŞ'ın yüzde 14.76'sının satışı: Unakıtan'a bağlı olan Özelleştirme İdaresi, TÜPRAŞ'ın yüzde 14.76'sını, kamuya açıklanmayan bir ÖYK kararına dayanarak piyasa değerinin yüzde 8 altına, ihalesiz bir şekilde başka hiçbir aracı kurumdan teklif almadan, Kutman'ın sahibi olduğu Global Menkul Değerler aracılığıyla Sami Ofer' in şirketlerine sattı.

Satışın gerçekleşmesi için Sami Ofer'in oğlu Eyal Ofer 'in, Mehmet Kutman ile Maliye Bakanı Unakıtan'la makamında 28 Şubat'ı 1 Mart'a bağlayan gece yarısı saat 02.00'de görüştüğü ileri sürüldü. Maliye Bakanı bu iddiaları kabul etmedi. Resmi kayıtlara göre satış, Global Menkul Değerler’ in 28 Şubat'ta Özelleştirme İdaresi'ne başvurması üzerine, aynı gün içinde ''olur'' çıkartılıp idarenin borsadaki aracı kurumu İş Yatırım'a emir vermesi ile 4 Mart 2005'te gerçekleştirildi. Fiyatın artmasıyla Ofer grubu 446 milyon dolarlık satıştan 6 ayda 390 milyon dolar kâr etti.

OĞLUDA BABASINA ÇEKMİŞ...

Unakıtan'ın oğlu: Maliye Bakanı Kemal Unakıtan'ın oğlu Abdullah Unakıtan, sahip olduğu AB Gıda Sanayii aracılığıyla 2003 Ağustos ayında 4 bin ton çerezlik mısırı ithal etti. Ancak ithalatın hemen ardından alınan iki kararla mısır ithalatından alınan gümrük vergisi yüzde 35'ten önce yüzde 45'e, sonra da yüzde 70' çıkarıldı. Düzenlemeyle Abdullah Unakıtan'ın yaklaşık yüzde 40 kâr sağladığı hesaplandı. Unakıtan'ın oğlunun ithalat yaptığı dönemde 220-230 bin lira olan mısırın kilosu, vergi oranlarının arttırılmasıyla 310 bin liraya çıktı. Mısır, Unakıtan'ın söylediği gibi tavuklar için alındıysa Unakıtan'ın oğlunun 2 milyon tavuk beslemesi gerekiyor.

Unakıtan, ''vergi mahremiyeti'' ilkesi nedeniyle oğlu Abdullah Unakıtan'ın mısır ithalatına ilişkin ödediği vergi miktarını açıklamaktan kaçınırken iktidara yakın Yeni Şafak gazetesinin haberine göre CHP'li Baykal'ın şahsi mal varlığını dost sohbetine konu etmekten kaçınmadı.

YOLSUZLUĞUN HER TÜRLÜSÜ MEVCUT

Hayali ihracat ve aflar: Bir dönem yönetim kurulu üyeliğini yaptığı Sakarya Gıda Sanayi ve Ticaret Anonim Şirketi AŞ vergi affından yararlandı. Yine yönetiminde bulunduğu BEM Dış Ticaret AŞ, tasfiye halindeyken 1997-2002 yılına dek vergiye tabi geliri olmadığını bildirdi. Affın yürürlüğe girmesiyle sadece ''gelirim yok'' dediği 1999 yılı için 1 trilyon 11 milyar gelir gösterdi. Şirketi KDV yönünden 3 trilyon 86 milyar liralık matrah artırımında bulundu.

KENDİSİ İÇİN YASA ÇIKARTTI

2B'de arazisi çıktı: TBMM'de ''2B'' olarak nitelendirilen orman arazilerinin satışını öngören anayasa değişikliğiyle ilgili görüşmeler sürerken İstanbul Çavuşbaşı'nda 1. derece SİT alanı içinde imarsız ve tapusuz 53 dönüm 2B niteliğinde orman arazisi olduğu ortaya çıktı.